Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο αντιπρόεδρος του Μπους, Ντικ Τσέινυ, δέχθηκε τα βέλη πολλών, όταν δήλωσε κυνικά πως το δημόσιο έλλειμα δεν τον αφορά.Θυμόμαστε ακόμη τις έντονες διαμαρτυρίες που ξεσήκωσε η φορολογική πολιτική της απερχόμενης κυβέρνησης.Αν και προκάλεσε βραχυπρόθεσμα αύξηση του ελλείμματος, τελικά το επιτελείο Μπους παραδίδει την εξουσία έχοντας καταφέρει να το μειώσει σε πολύ μικρά επίπεδα . Ωστόσο,οι ίδιες φωνές δε δυσανασχετούν τώρα με τα μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της κρίσης,παρόλο που αυτά οδηγήσουν το δημόσιο έλλειμμα σε αλματώδη αύξηση .
Τα τεράστια μεγέθη του ελλείμματος για τη χρονιά που μόλις μπήκε επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία που έδωσε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου(CBO). Με τα έσοδα να μειώνονται κατά 6.6% λόγω της ύφεσης,τις δαπάνες να αυξάνονται κατά $500 δις ή 19%, καθώς και τα αλλεπάλληλα πακέτα σωτηρίας για ιδιωτικές επιχειρήσεις, το έλλειμμα στις ΗΠΑ για το οικονομικό έτος 2009 (το οποίο ολοκληρώνεται στις 30 Σεπτεμβρίου) θα τριπλασιαστεί φτάνοντας στα $1.19 τρις, δηλαδή στο 8.3% του ΑΕΠ. Tο Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου εκτιμά πως θα ξεπεράσει το μεταπολεμικό ρεκόρ του 6.0% του 1983.Το σίγουρο είναι πως υπερβαίνει κατά πολύ τα ετήσια ελλείμματα όλης της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά και κάποιων ετών της περιόδου Ρήγκαν που τότε είχαν προκαλέσει πονοκέφαλο σε ειδικούς και δημοσιογράφους.
Όμως, το θέμα δε σταματάει εδώ.Το πακέτο Ομπάμα για την τόνωση της οικονομίας θα παρουσιαστεί και θα τεθεί σε ισχύ λίγο μετά την αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο, σε δύο εβδομάδες. Αν και το ακριβές ύψος του πακέτο δεν έχει γίνει γνωστό ακόμη, ο Ομπάμα και στελέχη των Δημοκρατικών έχουν κάνει εκτιμήσεις που το φέρνουν σε ένα ποσό μεταξύ $800 δις και $1 τρις.Αυτά τα χρήματα είτε θα διατεθούν μέσω νέων προγραμμάτων και με φοροελαφρύνσεις.Αν οι δείκτες της ανάπτυξης συνεχίσουν να υποχωρούν, τότε το έλλειμμα θα φτάσει τα $1.8 τρις,ή το γιγαντιαίο 12.5% του ΑΕΠ. Tο 2006,όταν οι Δημοκρατικοί είχαν υποστηρίξει τη συγκράτηση των εξόδων του προϋπολογισμού, φαντάζει ήδη μακρινό παρελθόν.
Το δημόσιο έλλειμμα δεν είναι από μόνο του λόγος ανησυχίας,αν και κάποτε τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου του Κλίντον, Ρόμπερτ Ρούμπιν και Λάρρυ Σάμμερς, είχαν πει πως η μείωσή του είναι σε κάθε περίπτωση θετική αφού μαζί του πέφτουν και τα επιτόκια. Με τη σημερινή τους πολιτική,οι Δημοκρατικοί παίρνουν οριστικά διαζύγιο με την οικονομική σκέψη του Ρούμπιν. Αντιθέτως, επιστρέφουν στον Κέυνς, μέχρι να χρησιμοποιήσουν το έλλειμμα ως δικαιολογία για την αύξηση των φόρων σε ένα ή δύο χρόνια.
Στην οικονομική θεωρία, είναι προτιμότερο να αυξήσεις το έλλειμμα παρά τους φόρους σε περιόδους παρατεταμένης ύφεσης. Ο δανεισμός για τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων ( όπως οι αεροπορικές επιδρομές του Ρήγκαν τη δεκαετία του '80) ή για την παροχή φοροελαφρύνσεων σε όσους συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας (όπως έκανε ο Μπους και ο Ρήγκαν) είναι από οικονομικής πλευράς ανεκτός. Η κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε δώσει πακέτο φοροελαφρύνσεων αρκετά νωρίτερα από τον περσινό Φεβρουάριο,οπότε και διέθεσε για δαπάνες $165 δις που δεν έχουν σχέση με την ανάπτυξη της οικονομίας.Αν είχε γίνει αυτό, η οικονομία θα ήταν ισχυρότερη σήμερα και το έλλειμμα πολύ μικρότερο.
Το οικονομικό ερώτημα που προκύπτει για το μέλλον είναι το ύψος των κρατικών δαπανών, αφού αυτές θα δώσουν το πρόσχημα να επιβαρυνθούν οι μελλοντικές γενιές των φορολογουμένων. Και η πρόβλεψη του CBO προκαλεί φόβο. Με το νέο πακέτο Ομπάμα , το πακέτο ενίσχυσης $700 δις για τις προβληματικές τράπεζες,ασφαλιστικές εταιρίες, αυτοκινητοβιιομηχανίες, τα δημόσια έξοδα μπορούν να φτάσουν τα $4τρις το 2009. Το ποσό αυτό είναι διπλάσιο σε σχέση με τα $2 τρις που ξόδεψε το Κογκρέσο μόλις επτά χρόνια πριν.
Οι δαπάνες του δημοσίου ξεπερνούν με ταχείς ρυθμούς τη συνολική ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας, η οποία αναμένεται να κινηθεί σε αρνητικά επίπεδα για φέτος. Το CBO εκτιμά πως θα φτάσουν στο 24.9% του ΑΕΠ,πάνω από το μεταπολεμικό ρεκόρ του 23.5% το 1985. Με το πακέτο τόνωσης και εκείνο των 700 δις θα ανέλθουν τελικά στο 27.5%. Χωρίς καν να έχει δοθεί στη δημοσιότητα το πρόγραμμα δημόσιας υγείας που καταρτίζει ο Ομπάμα, οι δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ έχουν ήδη ξεπεράσει κατά πολύ εκείνες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
Το πρόβλημα με αυτές τις δαπάνες είναι πως θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να μειωθούν στο μέλλον. Το Κογκρέσο δεν έχει προχωρήσει ποτέ ως τώρα τις δαπάνες που έχει ψηφίσει την προηγούμενη χρονιά. Μεγάλο τμήμα του πακέτου των $700 δις αναμένεται να επιστραφεί , όταν σταθούν στα πόδια τους οι τράπεζες που έλαβαν ενίσχυση και αγοράσουν πίσω τις μετοχές τους που δόθηκαν στο κράτος.Όμως, το Κογκρέσο θα θελήσει να διατεθεί το ίδιο ποσό σε άλλα προγράμματα, εκτός και αν ο πρόεδρος Ομπάμα το εμποδίσει.
Το CBO αναφέρει ακόμα πως θα δοθούν $240 δις περίπου για τη σωτηρία των Fannie Mae και Freddie Mac. Το κογκρέσο επιθυμεί να συνεχιστεί η λειτουργία των δύο στεγαστικών τραπεζών, στα πλαίσια ενός δημόσιου προγράμματος παροχής στεγαστικών δανείων.Έτσι, είναι πολύ πιθανόν να μην επιστραφεί ποτέ αυτό το ποσό, παρόλο που πέρυσι ο Χανκ Πόλσον διαβεβαίωνε πως οι δύο αυτές τράπεζες δεν ήταν απειλή για τους φορολογούμενους. Το πόσο αυτό,των $240 δις, είναι σχεδόν πενταπλάσιο από το ύψος της απάτης του Μέιντοφ.Και αυτή τη φορά, θα είναι οι φορολογούμενοι πολίτες εκείνοι που θα αποδειχθούν εξαπατημένοι.
Ενώ είναι αβέβαιο κατά πόσο το χρήμα αυτό θα βοήθησει στην τόνωση της οικονομίας, το βέβαιο είναι πως αυτό θα προέλθει από κάπου, από δάνεια ή έσοδα από τη φορολογία της ιδιωτικής οικονομίας. Αυτές οι θεόρατες δημόσιες δαπάνες εγγυώνται πως οι φορολογούμενοι θα τις πληρώσουν πολύ ακριβά στο μέλλον. Για την ώρα, χρειάζεται γρήγορα ένα νέο φωτεινό μυαλό στην Ουάσιγκτον.