ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ Ε.Β.Ε.Α., ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΙΧΑΛΟΥ, ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ:
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ
ΠΤΥΧΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
«Σκοπός της σημερινής μας συνάντησης, είναι η παρουσίαση της μελέτης με θέμα: Κοινωνική Ασφάλιση-Πτυχές Στρατηγικής για την Ελλάδα. Η μελέτη αυτή εκπονήθηκε, για λογαριασμό του ΕΒΕΑ, από το ΚΕΜΕ σε συνεργασία με τον Επίκουρο Καθηγητή Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Πλάτωνα Τήνιο, τον οποίο θέλω και να ευχαριστήσω δημόσια για την εξαιρετική δουλειά του.
Το ασφαλιστικό μας σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς κρίσης τα τελευταία τριάντα χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι κυβερνήσεις, από το 1990 ως σήμερα, έχουν ανοίξει το θέμα αυτό, χωρίς βέβαια ποτέ να το αντιμετωπίζουν. Σίγουρα υπήρξαν κυβερνήσεις, οι οποίες με τις αποφάσεις τους πρόσθεσαν χρόνια βιωσιμότητας στο ασφαλιστικό σύστημα. Αντίστοιχα, υπήρξαν και κυβερνήσεις που έκαναν μία τρύπα στο νερό. Δεν είμαστε όμως εδώ για να κάνουμε μια ιστορική αποτίμηση αυτών των προσπαθειών. Είμαστε εδώ γιατί και η σημερινή κυβέρνηση επιχειρεί να ανοίξει το θέμα και να κάνει διάλογο. Χωρίς βέβαια να είναι γνωστό το που θέλει να πάει. Με την σημερινή μελέτη, το ΕΒΕΑ επιχειρεί να παρέμβει και να δώσει ένα προσανατολισμό στο διάλογο και στον κυβερνητικό σχεδιασμό.
Η μελέτη παρουσιάζει μερικές πτυχές του προβλήματος, και κυρίως μια συγκεκριμένη στρατηγική προσέγγισης. Από αυτά, τα οποία είναι πολύ σημαντικά και αναφέρονται αναλυτικά στο κείμενο της, έχει αξία να επισημάνει κανείς τα ακόλουθα:
Πρώτον, το σύστημα συντάξεων, παντού στον κόσμο, αναπληρώνει το εισόδημα εργασίας με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειώνει τις ανισότητες. Στην Ελλάδα οι ανισότητες μετά τα 65 είναι κατά πολύ μεγαλύτερες. Το σύστημα συντάξεων όχι μόνο δεν φαίνεται να θεραπεύει τις ανισότητες, αλλά τις μεγεθύνει, σημειώνοντας παταγώδη αποτυχία ως προς την κοινωνική αποστολή του. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό δεν είναι γιατί τα ποσοστά αναπλήρωσης που υπόσχονται τα Ταμεία για πλήρη εργασιακή πορεία είναι χαμηλά. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις είναι άνω του 100%. Το πρόβλημα είναι ότι οι συντάξεις προκύπτουν από λίγα έτη υπηρεσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι, ακόμα και στο ΙΚΑ, μόλις το 15% των ανδρών που κάνουν αίτηση συνταξιοδότησης επικαλείται ως νομική βάση το όριο των 65 ετών. Το 85% ακολουθεί κάποιου είδους εξαίρεση από τον κανόνα.
Δεύτερον, το δικό μας σύστημα συντάξεων δημιουργεί το μεγαλύτερο οικονομικό βάρος, ως ποσοστό του ΑΕΠ. Για κάθε ευρώ που παράγει η οικονομία, σχεδόν 25 λεπτά θα πρέπει να αφαιρούνται για την κατανάλωση των συνταξιούχων. Ενώ το 30% της δαπάνης για συντάξεις χρηματοδοτείται πλέον μέσω επιχορηγήσεων, δηλαδή από το φορολογούμενο. Ποσοστό το οποίο θα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο τα επόμενα χρόνια.
Τρίτον, το σύστημα επιβάλλει υψηλό μη μισθολογικό κόστος, ιδιαίτερα στους νέους εργαζόμενους. Υψηλό κόστος συμμόρφωσης, λόγω της πολυπλοκότητας της νομοθεσίας στους εργοδότες. Μεγάλα εμπόδια στην κινητικότητα των εργαζομένων, ιδίως από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Μεγάλα εμπόδια στην ανάπτυξη 2ου και 3ου πυλώνα, δηλαδή στην ανάπτυξη μη κρατικών, συλλογικών και ατομικών προσπαθειών βελτίωσης της οικονομικής θέσης των ηλικιωμένων. Όσον αφορά στην αντιμετώπιση της ισότητας των φύλων, το σύστημα ενσωματώνει μια υπερπροστατευτική θέση στις γυναίκες, που θυμίζει πατερναλιστικά πρότυπα παλαιάς κοπής. Τέλος, η πολυπλοκότητα και η αδιαφάνεια του συστήματος το καθιστούν, αντί για εστία συναίνεσης, μια μόνιμη εκρηκτική θρυαλλίδα στις εργασιακές σχέσεις.
Οι παραπάνω λόγοι θα αρκούσαν για να αντιληφθεί το πολιτικό μας σύστημα γιατί θα πρέπει επειγόντως να προχωρήσουμε σε δομικές αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα. Δεν είναι όμως μόνοι αυτοί. Υπάρχει ένα στοιχείο στην μελέτη το οποίο συγκλονίζει. Οι εργαζόμενοι μετά το 1992, έχουν υψηλότερα όρια ηλικίας, υψηλότερες εισφορές και χαμηλότερες συντάξεις από τις άλλες γενιές. Υπολογισμοί του ΟΟΣΑ του 1998, αλλά και πιο πρόσφατοι, λέει η μελέτη, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η οικονομική απόδοση των εισφορών της γενιάς αυτής είναι ήδη αρνητική. Δηλαδή, αν τα άτομα αυτά τοποθετούσαν τα χρήματα των εισφορών τους σε κάποια ασφαλή επένδυση, θα προέκυπτε μεγαλύτερη σύνταξη από αυτή που θα πάρουν από το ΙΚΑ. Πιστεύει κανείς ότι μπορεί μια κοινωνία να προχωρήσει παραπέρα με μια τέτοια παραδοχή; Εγώ πιστεύω ότι αυτό αποτελεί αίτιο για μεγάλες κοινωνικές εντάσεις στο άμεσο μέλλον. Αίτιο για την πλήρη απαξίωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Και όσοι δεν το βλέπουν, απλώς στρουθοκαμηλίζουν. Δεν μιλάμε πλέον για άλλο ένα κομμάτι του δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας, αλλά για μια πραγματική βόμβα στα θεμέλια του κράτους δικαίου.
Η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει μια νέα αρχή. Χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για τους νέους εργαζόμενους.
Το οποίο θα πρέπει:
- Να θέτει το σύστημα σε νέα βάση.
- Να έχει ορατό αντίκρισμα για το νέο εργαζόμενο.
- Να έχει ορατά οφέλη για την κοινωνία και την οικονομία.
- Να επιτρέπει στον κάθε εργαζόμενο να προχωρά με προγραμματισμένο βήματα, που καλύπτουν όλη του την εργασιακή ζωή.
Η νέα αρχή είναι αναγκαία, γιατί και τα δύο κόμματα εξουσίας έχουν αποκλείσει κάθε αλλαγή στις εισφορές, στα όρια ηλικίας και στα ποσοστά αναπλήρωσης. Και το μόνο που δεν έχουν αποκλείσει, είναι η γενναία επιβάρυνση της μελλοντικής γενιάς, την οποία βέβαια και κανείς δεν ρωτά. Οι δηλώσεις ότι το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί, χωρίς να αλλάξουν οι παράμετροι του συστήματος, ακούγονται πλέον ουτοπικές.
Τα προβλήματα μπορούν να ξεπερασθούν, μόνο αν το σημερινό σύστημα αντικατασταθεί με κάποιο άλλο. Που θα έχει εντελώς άλλες παραμέτρους και άλλη λογική λειτουργίας.
Προσυπογράφω το παράδειγμα που δίνει η μελέτη με το πακέτο μεταρρυθμίσεων που εφαρμόστηκε, τόσο στη Σουηδία όσο και στην Ιταλία. Θα ήθελα να επαναλάβω αυτές τις μεταρρυθμίσεις:
- 1. Ένα νέο διανεμητικό σύστημα για τους νέους εργαζόμενους. Το νέο σύστημα βασίζεται σε ατομικούς λογαριασμούς ‘οιονεί καθορισμένης εισφοράς' (Notional Defined Contribution System). H συμμετοχή στην ασφάλιση έχει ορατό αντίκρισμα και στο νεότερο ασφαλισμένο. Το ακανθώδες θέμα των ορίων ηλικίας παρακάμπτεται τελείως, αφού αποφασίζει ο ίδιος ο ασφαλισμένος πότε (και κατά ποιο ποσοστό) θα αποσυρθεί από την αγορά εργασίας.
- 2. Εισαγωγή ενός υποχρεωτικού δεύτερου πυλώνα επαγγελματικής ασφάλισης, χρηματοδοτούμενου με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Τμήματα της παλαιάς αναπλήρωσης (3-4 μονάδες από το ασφάλιστρο) διοχετεύοναι στο νέο σύστημα.
- 3. Το νέο σύστημα είναι υποχρεωτικό για τους νέους. Οι συνταξιούχοι παραμένουν στο παλαιό (το οποίο χρηματοδοτείται από το Κράτος), ενώ οι ενδιάμεσες ηλικίες επιλέγουν. Προϋπάρχοντα συμπληρωματικά ταμεία ή λογαριασμοί εφάπαξ παροχών, μπορούν να ενσωματωθούν στο νέο σύστημα.
- 4. Δεδομένου ότι το παλαιό σύστημα θα παραμείνει (έστω και απολιθωμένο) εν ζωή για τριάντα και πλέον έτη, προβλέπεται και νοικοκύρεμα του παλαιού συστήματος.
Ως προς το χρόνο και τη διαδικασία προώθησης των αλλαγών, υιοθετούμε τη στρατηγική των διαδοχικών και παράλληλων φάσεων, που προτείνεται από τη μελέτη. Δηλαδή:
- – την άμεση λήψη μέτρων τα οποία θα αναδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος και θα έχουν απτό δημοσιονομικό αποτέλεσμα
- – την ταυτόχρονη έναρξη ενός ουσιαστικού κοινωνικού διαλόγου, που θα τοποθετήσει το θέμα στις πραγματικές, κοινωνικές και όχι ταμειακές του διαστάσεις.
- – τη μελέτη των εναλλακτικών λύσεων για μακροπρόθεσμη διευθέτηση του προβλήματος.
- – Και τέλος, σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, την τελική νομοθέτηση, από την οποία θα προκύψει ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα.
Αυτό που ζητάμε ουσιαστικά, είναι να μπει ένα οριστικό τέλος στη μεταρρύθμιση με δόσεις. Γιατί αυτό, εκτός του ότι ταλαιπωρεί τον κόσμο, εκτός του ότι δημιουργεί ένα καθεστώς μόνιμης εκκρεμότητας, καταρρακώνει και την, ήδη χαμηλή, αξιοπιστία του πολιτικού μας συστήματος.
Χρειαζόμαστε λοιπόν μια τέτοια διαδικασία, η οποία σε βάθος (ορατού) χρόνου, έχει πιθανότητα να κλείσει το θέμα οριστικά και δια παντός. Μια μεταρρύθμιση που δεν θα σταματά στο «Όσο αντέχουμε», αλλά θα προχωρά μέχρι να φτάσει στο «Όσο πρέπει». Το «πόσο θα πρέπει» μπορεί να το δείξει μια ουσιαστική μελέτη και ένας ειλικρινής κοινωνικός προβληματισμός».
> ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ: Πτυχές στρατηγικής για την Ελλάδα
Σχετικά Αρχεία: